Minik yavrunuz kucağınıza gelince paha biçilemez bir duygu seli içinde bulursunuz kendinizi. Biz hekimler ve sağlık çalışanları için önemli olan siz anne adayının ve minik yavrunuzun gebelik takibini ve doğum sürecini sağlıkla geçirmenizi sağlamaktır.
Gebelik boyunca ailelerin dikkat etmesi gerekenleri, gebelik takibi aşamalarını, anne olmaya hazırlık sürecini sizlere kısaca anlatarak gebelik sürecini bilinçli ve sağlıklı geçirmenizi amaçlıyorum.
Gebelik sürecini periyodlar halinde incelersek; gebelik öncesi bakım, gebelik ilk 3 aylık dönemi, gebelik ikinci 3 aylık dönemi, gebelik son 3 aylık dönemi, doğum hazırlıkları ve doğum süreci, doğum sonrası bakım olarak özetleyebiliriz.
Gebelik belirtileri kişiden kişiye çok değişiklik gösterir. Genel olarak ilk belirtiler adette gecikme, memeler ve göğüs ucunda hassasiyet, renk değişiklikleri olur. Koku hassasiyeti, bulantı, kusma, sık idrara çıkma, halsizlik, uyku isteği olur. Lekelenme tarzı kanama, vajinal akıntı, hafif kasık ağrısı, karında şişlik ve bazal vücut ısısında artış diğer belirtilerdendir.
Bu belirtileri olan anne adaylarının kanda ya da idrarda gebelik testi bakılır ve ultrasonda gebelik araştırılır.
Tüm gebeliklerin büyük kısmı plansız olarak gerçekleşir. Maalesef plansız başlayan gebelikler uygun koşullar sağlanmadan anne vücudu gebelik sürecine hazırlanmadan oluştuğu için riskler daha fazla olmaktadır.
Gebelik öncesi danışmanlık anne ve babanın bebek üzerinde olumsuz etkileri olacak kalıtsal, metabolik ve kronik hastalıkların varlığını araştırmayı kapsar. Amaç var olan sorunları erken tespit edip düzeltilebilecek riskli durumları gözden geçirmek ve gereken tedavileri vermektir. Böylece gebelik dönemi, doğum süreci, anne ve bebek sağlığı daha kontrolü şekilde sağlanır.
Gebelik öncesi 3 ay öncesinde danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Aile planlaması ve gebelik zamanlaması görüşülür. Tıbbi, cerrahi, psikiyatrik ve nörolojik öykü alınır. Anne adayının varsa önceki gebelikleri irdelenir. Düşük, zor doğum, gebelikte ortaya çıkan problemler tespit edilir. Kadın hastalıkları açısından anne adayı incelenir. Hem anne hem baba adayının ailelerinde var olan hastalıklar sorgulanır. Kullanılan ilaçlar varsa gebelik öncesi düzenlenir. Sigara gibi madde kullanımları sorgulanır. Gebelik öncesi madde kullanımı bırakılmalıdır. Annenin beslenme alışkanlıkları not edilir. Kilo sorunu olan anne adaylarında gebelik öncesi diyetisyen eşliğinde kilo ideal aralığa çekilir, gebelikte alınabilecek kilo aralığı belirlenir. Hem anne hem baba adayının mesleki maruziyet ihtimali sorgulanır.
Bu zamana kadar geçirdiği enfeksiyonlar (TORCH+Sfiliz+HIV+Gonokok-Chlamidia) bebek üzerinde olumsuz durum yaratacak mevcut tansiyon, diyabet (şeker), guatr vb otoimmün hastalıklar araştırılır Aşı takvimine göre eksik aşılar tamamlanmalıdır. Bazı aşılarda yeni yapıldıysa gebelik birkaç ay ertelenmelidir. Kan grubu ve hormonlar dahil rutin kan değerleri bakılmalıdır. Mesela kansızlık gibi düzeltilebilir değerler normal aralığa çekilmelidir. Smear testi denen rahim ağzı kanser tarama testi bakılmalı, vajinal muayenede enfeksiyon ya da başka anormallikler var mı bakılmalıdır. Ultrasonla rahim ve yumurtalık değerlendirilir.
Anne yaşıyla ilgili riskler varsa görüşülmelidir. Hem anne hem baba psikolojik olarak değerlendirilmeli, gereken danışmanlık verilmelidir. Genetik danışmanlık önerilir.
Taramalar sonucu gereken takviyeler tedaviler planlanır. Folik asit başlanır.
Gebe kaldığınızı öğrendikten hemen sonra kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmanız gerekmektedir.
İlk muayenede doktorunuz sizi detaylı değerlendirecek, riskler varsa belirleyecek, gebeliğin sağlıklı ilerlemesi için size tahliller önerecek, tahlil sonuçlarına göre gerekirse ilaçlar başlayacaktır.
Ultrasonda bebek 6 hafta altında ise genellikle sadece gebelik kesesi görünür. Bebek küçük olduğu için doktorunuz alttan vajinal ultrason yapabilir. Varsa eğer dış gebelik, sağlıksız gebelik açısından sizi bilgilendirir. 6 hafta üzerinde genelde karından ultrasonla bebek görülür.
Rutin olarak folik asit takviyesi başlanır. Bundan sonraki takip süreci hakkında sizi bilgilendirir. Muayene sıklığı belirlenir. Acil durumlar ve riskli durumlar size anlatılır.
Heyecanlı ve uzun vadeli, sonu mutlu olmasını temenni ettiğimiz süreç başlamıştır.
Beklenen adet tarihinde adet görmeyen anne adayları evde idrarda gebelik testi yapabilir. Eğer test pozitif çıkarsa bu testlerin doğruluk oranı yüksektir. Bir kadın doğum uzmanına başvurmanız gerekir.
Test sonucu negatif çıkmasına rağmen hala adet görmediyseniz idrar testi tekrar bakılabilir. Çünkü çok erken dönemde test bazen gebelik olmuş olsa da negatif çıkabilir. Tekrarlayan testlerde gebelik tespit edilebilir.
Kanda bakılan gebelik testi idrar testine göre daha doğru sonuç verir.
Gebelik haftası son adet tarihinin ilk günü üzerinden hesaplanır. Negele formülü denen yöntemle basitçe son adet tarihinin ilk gününe 7 eklenir. Sonra aydan 3ay geriye gidilir. Yıla 1 yıl eklenir. Elde edilen tarih 40 hafta olan tahmini doğum zamanıdır.
Tahmini doğum zamanı hesaplama: (Gün+7) -(Ay-3)
Bazı durumlarda son adet tarihi gebeler tarafından bilinmez ya da adetler düzensiz olduğu için son adet tarihi doğru kabul edilmez. Bebeğin ultrasondaki görünümüne göre ilk 4 ayda küçük bir yanılma payı ile gebelik haftası hesaplanabilir.
Gebelik göstergesi olan beta HCG değerine göre, gebelik haftası yanılma payı yüksek olsa da fikir verebilir. Beta HCG değeri 5 in altında ise gebelik yok kabul edilir. Yeni gebeliklerde genellikle beta HCG deki düzenli artış sağlıklı gebelikle ilişkilidir.
Gebeliğin 37-42. Haftaları arasında gerçekleşen doğuma normal zamanında doğum denir.
37. haftadan önce olan doğumlara erken doğum denir.
Gebeliğin 42. Haftada doğumla sonuçlanmamış olmasına ise gün aşımı denir.
Gebeliğin ilk 20 haftasında herhangi bir nedenle gebeliğin sonlanmasına düşük denir. Düşüğün birçok nedeni vardır. En sık nedeni ise bebeğin genetik açıdan sağlıklı olmamasıdır. Annenin hastalıkları, rahimle ilgili bozukluklar diğer önemli nedenlerdir. Genellikle kasık ağrısı ve vajinal kanamayla düşük oluşur.
Düşükler genellikle gebeliğin ilk 12 haftasında olur. Geç düşükler daha nadir görülür. En sık görülenler:
- Komplet (Tam) Düşük: Gebelikle ilgili tüm dokuların rahim dışına atılmasıdır.
- İnkomplet (Kısmi) Düşük: Gebelikle ilgili dokuların bir kısmının rahimden atılması bir kısmının hala rahimde kalması durumudur. Rahim içinin kürtajla temizlenmesi gerekebilir.
Düşüğü engelleme başarısı mevcut bilimsel bilgiler ışığında maalesef oldukça sınırlıdır. Koruyucu önlemler olarak sigara alkol gibi toksik maddelerden uzak durulmalı, ilaç kullanmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır.
Gebelikte kanama başlarsa ama düşük olmadıysa düşük tehdidi olarak değerlendirilir. Hamileliklerin yaklaşık %25 inde vajinal kanama görülebilir. Kanaması olan anne adayların yaklaşık yarısında maalesef gebelik kaybı gerçekleşir.
Ultrasonda bebeğin varlığı, kalp atışı ve kanama alanı varlığı değerlendirilir. Düşük tehdidinde anne adayı yatak istirahatine alınır. Birliktelik kısıtlanır. Sıvı tüketimi artırılmalıdır. ‘’Progesteron’’ adı verilen gebelikte rahmin kasılmasını durduran ilacın düşük tehdidinde sıklıkla kullanılmasına rağmen bilimsel veriler düşüğü kesin önlediği yönünde olumlu sonuçlar vermemektedir.
Anembriyonik gebelik olarak da adlandırılan boş gebelik, gebelik kesesi varlığının olması ama kesede bebeğin gelişmemesi durumudur.
Bebeğin kalp atışı izlendikten sonra ilerleyen zamanlarda bebeğin kalp atışının durmasına intrauterin fetal kayıp denir. Fetusun anne karnında ölmesinden sonra düşük hemen gerçekleşmeyebilir. Bu süreçte ölü fetusden kaynaklanan bazı maddeler annenin pıhtılaşma problemleri yaşamasına neden olabilir ve enfeksiyon riski vardır. Kürtajla gebeliğin sonlandırılması uygun bir yaklaşımdır.
Gebelikte 3’lü ve 4’lü tarama testi 16-20. haftalar arasında yapılır. İdeali ise yaklaşık 17-18. haftalarda gerçekleştirilir. Amaç bebekte kalıtsal bazı hastalıklar ve omurgasında açıklık (nöral tüp defekti) olup olmadığını araştırmaktır. Testte bakılan parametreler;
- Anne kanındaki bazı değerler
- Ultrason ile alınan bazı ölçümler
- Anneye ait bazı bireysel özellikler
4’lü tarama testi 3’lü testte bakılan değerlere ek olarak anne kanında inhibin denen ek bir değere de bakılır. Böylece testin doğruluğu arttırılmaya çalışılır.
Testin doğruluk değerinin artması için ultrason ölçümü iyi yapılmalı, gebelik yaşına uygun zamanda test yapılmalıdır
Risk yüksek çıkarsa kesin sonuç için amniosentez denilen ileri test yapılmalıdır.
Gebelik kesesinin normal şartlar altında rahim iç kısmına rahim duvarına yerleşmesi gerekmektedir. Ancak bazı nedenlerden rahim iç kısmına değil de rahimle yumurtalıkları bağlayan tüplere, yumurtalıklara, rahim ağzına, karın boşluğuna yerleşebilir. Sonuç olarak büyümesi neredeyse imkansız, annede iç kanama gibi hayatı riskler yaratabilecek olan sağlıksız bir gebelikle karşılaşılır.
Dış gebeliğin en sık nedenleri genelde geçirilmiş enfeksiyonlara bağlı rahim, yumurtalık ve tüplerde hasar olması ve sigara kullanımıdır. Nadiren spirali olan hastalarda da dış gebelik görülebilir.
Belirtileri adette gecikme, vajinal kanama, kasık ağrısıdır. Erken dönemde dış gebelik tanısı koymak zor olabilir.
Dış gebelik demek için kanda gebelik testi pozitif olması gerekir. Alttan ultrasonla gebelik kan değerinin yaklaşık 1000-1500 mIU/ml olması durumunda rahim içinde gebelik kesesi görülmesi gerekir. Beta HCG bu değerlere ulaşmasına rağmen rahim içinde gebelik kesesi görülmüyorsa dış gebelik düşünülmelidir. Daha düşük beta HCG değerlerinde gün aşırı gebelik kan değerindeki artışa göre sağlıklı sağlıksız gebelik ayrımını hekiminiz yapabilir.
Dış gebelik tedavisine, öncelikle hastanın klinik durumu uygunsa ilaç tedavisiyle (metotreksat) başlanır. İlaçla gebelik sürecinin ilerlemesi durdurulup gebelik materyalinin ilaç yardımıyla yok edilmesi planlanır. Ek doz ilaç gerekebilir. İlaçtan fayda görme durumu beta HCG değerindeki düşüşle takip edilir.
Ameliyatla dış gebelik tedavisi ise hastanın klinik durumuna göre açık ya da kapalı ameliyatla dış gebelik ürününün olduğu yerden alınmasıdır. İlaç tedavisinden fayda görmeyen, ilaç tedavisi başlanmadan iç kanama geçiren, ilaç tedavisi alacak dönemi geçen ilerlemiş olgularda ameliyat tedavisine geçilir.
Anne adayının bilinen bir risk faktörü yoksa, hekimi tarafından birliktelik konusunda kısıtlama getirilmediyse gebelik süresince cinsel ilişki yaşanabilir.
Ancak bazı durumlarda doktorunuz cinsel ilişkiyi yasaklayabilir. Bu durumların bazıları şunlardır:
- Düşük riski, vajinal kanama mevcutsa
- Ultrasonda bebeğin eşi aşağıdaysa
- Rahim ağzı yetmezliği ya da tekrarlayan düşük öykünüz varsa
- Erken doğum öykünüz ya da şu an erken doğum riskiniz varsa
Alttan bakmak olarak bilinen vajinadan doktorunuzun elle yaptığı, annenin kemik yapısının değerlendirilmesi, doğum kanalının doğuma uygunluğunun belirlendiği muayenedir. Sıklıkla gebeliğin son ayında yapılır. Tıbbı gereklilik varsa gebeliğin herhangi bir döneminde de yapılabilir. Genellikle ağrılı değildir.
Normal doğuma uygun olmayan muayene sonucunda ise sezaryen doğumla ilgili planlama yapılır.
Oluşan gebelik ürününün rahim içine yerleşirken sebep olduğu leke tarzında vajinal kanamadır. Gebeliğin en erken bulgularındandır. Genellikle ağrı olmaz. Birkaç gün sürer ve kesilir.
Bazen anne adayları gebelik oluştuğunda yerleşme kanaması görebilirler. Yerleşme kanaması yaklaşık olarak beklenen adet tarihinde oluşur. Anne adayı bu kanamayı normal adeti olarak kabul eder. Bir sonraki adet döngüsünde adet görmeyince ultrasonda gebelik haftası 1 ay kadar büyük tespit edilir. Buna üzerine adet görme denir.
Gebelik sürecinin başından itibaren aralıklı rahim kasılması meydana gelebilir. Bebeğin yerleşimi, pozisyonu, annenin yapısal özellikleri bu kasılmaların hissedebilirliğini değiştirir. Son aylarda rahim kasılmaları (sancı, kontraksiyon) daha sık ve daha kuvvetli olur. Yalancı doğum sancısı da denen braxton-hicks kontraksiyonları rahmin doğuma hazırlığı olarak düşünülebilir.
Gerçek doğum sancısı ise rahmin üst kısmı olan fundustan başlar ve alt kısma doğru yayılır. Bu sancılar, bel ve kasık ağrısı şeklinde hissedilen rahatsız edici sancılardır.
Gebeliğin ilerleyen haftalarında bebeğin başının doğum kanalına yerleşmesiyle kasıklarda ağırlık hissi başlar. Doğum kanalına yerleşen bebeğin başı, idrar torbasına baskı yaparak idrara çıkma sıklığını arttırır.
2’li tarama testi gebeliğin 11-14. Haftaları arasında yapılan bir testtir. Annenin yaşı gibi bireysel parametreler, ultrasonda bakılan ölçümler (burun kemiği, ense kalınlığı, duktus venosus kan akışı, yüz açısı ölçümü, triküspit regürtasyonu ve bebeğin detaylı anatomisi bakılır) ve anneden alınan kan değerindeki PAPP-A ve Free Beta HCG değerlerinin sonuçlarıyla risk belirlenir. Annenin Down sendromlu bebek doğurma riski belirlenmeye çalışılır. Sonuçlar riskli çıkarsa erken hafta tanı testi olan CVS planlanır. CVS bebeğin plasentasından ufak bir parça alınarak genetik incelemeye gönderilmesidir.
Doğurganlık kadın vücudunun mucizelerindendir. Doğum eylemi kadının doğal yeteneğidir. Ancak pratikte maalesef durum böyle değildir. Anne adayları çeşitli nedenlerle kaygı ve korkuyla gebelik sürecini tamamlar ve doğumu gerçekleştirir. Doğum eylemi genellikle anne için zor ve kötü bir anı olarak yerleşir. Oysaki tecrübesizlik, bilinmezlik, bilinç altı korkular üstesinden gelinebilecek kaygı nedenleridir.
Anne adayı ne kadar bilir ve kendini doğuma hazır hissederse doğuma yüklenilmesi gereken asıl anlam yaşanabilir. Her doğum anne ve bebek için tektir, özeldir, birbirine benzemez. Mahremiyet, uygun koşullar, rahat hissetme doğum yapan her kadının hakkıdır.
Doğum her inanışta kutsallıkla bağdaştırılır. Yeni başlangıç, kavuşma, var oluşa şahit oluş tamimiyle mucizedir.
Doğal doğum kavramı ise sürece tanık olmak, bebeğin ve annenin kavuşmasına yardımcı olmak ve gereken durumlarda müdahale etmeyi içerir.
Doğal doğumda mümkün olduğu kadar az tıbbi müdahale planlanır. Suni sancı, belden iğne, su kesesini açmadan, kesi yapılmadan doğumun kendi akışına bırakılmasıdır.
Doğum sonrası kordonun geç klemplenmesi, ten tene temas sağlanır.
-Anne adayı öncelikle doğum hakkında eğitim almalıdır. Bilinmezlik kaygı ve korku yaratır. Gebelik ve doğum süreçlerini sağlık profesyonelleri ile yürüterek bilinçli ve bilgili bir şekilde doğuma hazırlanılmalıdır.
-Hareketli olmak anne adayı ve bebek için oldukça faydalıdır. Anne ve bebek açısından tıbbi bir engel yoksa günlük yürüyüş ve merdiven çıkmak gibi aktiviteler önerilir.
-Beslenmede oldukça önemlidir. Bol sıvı tüketilmelidir. Düzenli ve dengeli beslenme ile yeterli kilo artışı sağlanmalıdır.
-Özellikle son aylarda tıbbı bir engel yoksa pelvik ve sırt kaslarını kuvvetlendirerek doğuma hazırlanmak gerekir. Pelvik kas güçlendirmek için kegel egzersizi, pelvik masaj yapılabilir. Çömelme taburesi-pilates topu ile doğuma yakın dönemde çatı kemiğinde gevşeme sağlanabilir.
-Nefes egzersizleri, gevşeme egzersizleri gebelikte doğuma hazırlık açısından faydalıdır.
-Annenin ve babanın aylardır heyecanla bekledikleri bebeklerine kavuşma düşüncesi doğuma motivasyonu sağlar.
-Doğum başlayınca annenin doğum hakkında bilinçli olması ve doğum ekibi ile arasındaki uyum çok önemlidir. Doğum ortamı ve doğum ekibiyle önceden tanışmak faydalı olabilir. Tanışmak belirsizliğin yarattığı stresi azaltır.
Sorularınızı Whatsapp üzerinden bize iletin. En kısa zamanda cevaplayacağımdan emin olabilirsiniz.
Randevu almak için hemen bizi arayın.